اقتصاد ایران در دوران پسا کرونا و انتخابات 1400

بیش از چهار دهه اقتصاد ایران با مولفههایی همچون: اقتصاد نفتی، تورم ساختاری، روابط سیاسی و اقتصادی ناپایدار بین المللی، کسری بودجه مزمن، بیثباتی اقتصاد کلان، بهرهوری پایین کسب و کار، فرسودگی زیرساختهای تولید، روابط اقتصادی بین المللی محدود و به تبع دسترسی کم به سطح بالای فناوری و نیز مولفههای تجارت پیشرفته اقتصاد جهانی و …عجین شده است.

حال در کنار تمامی موارد فوق، وجود دو مقوله تحریمهای فلج کننده و کرونا میتواند اقتصاد هر کشوری را به یکی از سختترین سالهای اقتصادی مبدل سازد.

در این نوشتار تلاش میشود با اشاره به شاخصهای موثر این ایام در اقتصاد، به تصمیم سازی کارآمد صاحبان کسب و کار در ماههای پیش رو جهت دهی اثربخشی دهد.

گردآورنده و نویسنده:

سیدیاشارسیدصدری، امیرعلی فرهنگ

1 – آمار اقتصادی:

پس از خروج امریکا از برجام در سال ۹۷ ، وارد چهارمین سال کشور با تورم بالا و رشد اقتصادی پایین شده ایم. نرخ تورم سالانه در پایان سال ۹۹ به ٣٦،٤ درصد و نرخ تورم نقطهای در اسفند ماه ١٣۹۹ به ٤٨،۷ درصد رسیده است که نشان از رشد شدید قیمتها برای چهارمین سال پیاپی میدهد. از طرفی دیگر، رشد منفی اقتصادی کشور نیز بعد از دو سال و نیم سال، با توجه به عدم اعلام عدد رسمی در پایان سال ۹۹ احتمالا به رشد حدود 0.5 درصد رسیده است. اگرچه مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی نشانه خروج اقتصاد ایران از رکود است، لیکن فراموش نکنیم که رشد اقتصادی منفی عملا اقتصاد کشور را به سالهای نخست دهه ۹0 برگردانده است، چرا که با فرض متوسط رشد اقتصادی هشت درصد تا سال ١٤0٦ ، تازه به سال ١٣۹١ میرسیم، با این حال از کشوری که طی سنوات گذشته رشد اقتصادی چندانی نداشته است میتوان انتظار داشت آن کشور پتانسیل رشد سریع اقتصادی را تجربه نماید. از طرف دیگر، با توجه به رشد شدید قیمتها و ارز در سال ۹۹ ، کاهش تورم به حدود ٣0 درصد چندان دور از انتظار نیست.

2 – برجام :

پیروزی آقای بایدن و چرخش محسوس و مناسب در سیاست خارجی آمریکا و نیز نشستهای اخیر وین، به معنای احیای برجام است و درمجموع اتفاقی که دارد میافتد را باید در راستای احیای برجام به فال نیک گرفت، فارغ از آنکه در دولت فعلی ایران باشد و یا دولت پس از مرداد ١٤00 . درحقیقت موضوع احیای برجام را باید موضوعی حلشده تلقی و منتظر خبرهای خوش باشیم که خود به معنای بروز گشایشهایی در وضعیت اقتصادی کشور خواهد بود. از این رو تحقق برجام به معنای، آزادسازی تدریجی پولهای بلوکه شده ایران، افزایش فروش نفت، تکرار رشد بالای اقتصادی پس از برجام البته توام با افزایش نقدینگی همیشگی، واردات کالاهای مصرفی و متاسفانه اسراف ذخایر ارزی در جهت حفظ سطح نرخ برابری ارز خواهد بود. شایان ذکر است حفظ تصنعی نرخ ارز در فقدان افزایش کیفیت تولید و بهرهوری در بلند مدت منجر به صنعت زدایی و توجیه ناپذیری تولید داخل میگردد که خود نیازمند برنامه ریزی کلان اقتصادی به منظور تشویق برای سرمایهگذاری مستقیم خارجی توام با پانتقال تکنولوژی به منظور بهرورسازی تولید داخل است. فلذا با وجود افزایش معمول نقدینگی، نتایج مثبت تفاهم، انتظارات تورمی را مطابق مولفه مطروحه قبل تعدیل می نماید.

3 – پساکرونا :

از یک سال و اندی پیش، ویروس کرونا منجر به ایجاد یک ترکیب سخت بین بحران اقتصادی و تعطیلی کسب وکارها شده است. بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی ایران وابسته به بخش خدمات است و بخش خدمات یکی از مهمترین بخشهایی است که از شیوع کرونا و قرنطینه تاثیر منفی گرفته است. نرخ رشد اقتصادی بخش خدمات در دو فصل متوالی منفی بود و هم اکنون به کمترین میزان در ٣٣ فصل گذشته رسیده است. این کاهش فعالیت به معنای افزایش نرخ بیکاری بخش خدمات است.

خوشبختانه با شروع واکسیناسیون در ایران و توسعه آن برای گروه های سنی مختلف و به تبع کاهش محدودیتهای کرونایی در ایران و سایر کشورهای همسایه، میتوان انتظار داشت با فرض وقوع توافق هستهای، ظرف دو سه سال آینده شرایط کمی بهتر شود. در این روند بسیاری از فعالیتهای خدماتی همچون رستوران، گردشگری و کسب و کارهای تولیدی محصولات خدماتی که در سال گذشته اکثرا با تعطیلی همراه بودند مجددا به چرخه اقتصاد بازمیگردند که منجر به بهبود وضعیت معیشت و کسب و کارها میگردد. لیکن در دوران پساکرونا پیشبینیها میگوید این ویروس تغییرات بسیاری بر جای گذارده و حداقل تغییراتی در چشمانداز مشاغل، نحوه فعالیت شرکتهای خدماتی و نحوه خرید و فروش اقلام ایجاد نماید. در دوره شیوع کرونا، رفتار و سبک زندگی مردم تغییرات قابل ملاحظهای داشت. مثلا اکنون مردم بیشتر به خدمات آنلاین رو آورده اند که این نوعی تغییر در رفتار است. پس تکنولوژی و مشاغل مبتنی بر تکنولوژی رشد میکند از این رو انتظار میرود سرعت رشد اقتصادی به دلیل کم شدن اثر کرونا، افزایش یابد.

4 – بازارهای مالی

بازارهای مالی محل انتقال نقدینگی و ثروت هستند؛ نوسانات شدید بازار سرمایه در شش ماه نخست سال ۹۹ و ترغیب عمومی به بازار بورس نتیجه مطلوبی به همراه نداشت، در نتیجه، بخشی از ثروت جامعه از جیب قشر ضعیف به جیب ساختاری صاحب رانت و اطلاعات رفت و وضعیت اختلاف طبقاتی کشور را بدتر نمود. با توجه به اصلاح شدید شاخص کل بورس در شش ماهه دوم سال گذشته، رشد معتدل بازار سرمایه در تابستان ١٤00 محتمل است.

همچنین در خصوص فلزات قیمتی، با توجه به فرآیند رو به رشد اقتصاد جهانی و پالسهای خروج از رکود که منجر به افزایش تقاضا به منظور تولید میگردد، روند روبه رشدی با شیب ملایم انتظار میرود. در خصوص بازار ارز با توجه به وقوع محتمل مولفه های فوق الذکر انتظار میرود میزان فروش نفت، محصولات پتروشیمی و کالاهای اقتصادی طی ماه های آتی در وضعیت مناسبی قرار گیرد و با این پیش فرض میتوان پیش بینی نمود وضعیت تراز ارزی کشور مطلوب باقی مانده و نرخ افزایش ارز در حدود نرخ تورم و حتی کمتر رشد نموده و دولت آینده بتواند در این وضعیت، به ثبات بیشتر نرخ ارز کمک کند. بنابراین نرخ برابری دلار در محدوده ۲5 تا ٣0 هزار تومان تا پایان سال جاری به

صورت خوش بینانه دور از انتظار نیست.

5 – انتخابات ریاست جمهوری:

با وجود آنکه بسیاری معتقد هستند ریشه مشکلات اقتصادی ایران در شیوه غلط مدیریت اقتصادی، نپذیرفتن قواعد اقتصاد بین الملل و مقاومت در برابر جهانی شدن است و در گرو تغییرات ساختاری دفتر پاستور نیست، لیکن باید حواسمان باشد که سکاندار آینده دولت چه کسی است؟ اگر فردی باشد که همسو و همفکر با دولت فعلی در مسیر تعامل با قدرتهای خارجی نباشد و بخواهد مسیر تقابلی را بپیمایند یا اینکه اطلاع درستی از نظام بینالملل و معادلات سیاسی حاکم بر سیاست خارجی نداشته باشد، میتواند مانند دولت نهم و دهم کشور را به سمت بحران سوق داده و با بیدقتی زمینه ایجاد تحریمها و صدور قطعنامه های سازمان ملل را فراهم سازد. از این رو نگرش کلی فرد منتخب، نحوه تامین کسری بودجه و چگونگی تعیین نرخ ارز چه در بودجه و چه در واقعیت بازار، نحوه مدیریت رفع تحریمها و تعامل با اقتصاد جهانی، تسریع در تعیین تکلیف پیوستن به FATF و نهایتا کلاننگری به نحوه حل معضلات اقتصادی و نگرش بلندمدت به توسعه و منافع اقتصادی ایران می تواند در آینده اقتصادی کشور موثر واقع گردد. از این رو دولت بعدی باید به سرعت در جهت ایجاد ثبات نسبی اقتصاد کلان، سیگنالدهی مناسب به تولید، مدیریت بهینه بخش ارزی و از همه مهمتر، رفع جدی تنشهای سیاسی، اقتصادی کشور چه از طریق احیای روابط با جهان و

چه از طریق پیمانهای تجاری دو یا چندجانبه با شرکای قدرتمند اقتصادی گام بردارد.

در انتها با توجه به کلیه عوامل فوق الذکر، تفکر در خصوص نکات ذیل توصیه میگردد:

1. در خصوص تکرار تجربیات گذشته نحوه مدیریت کسب و کار بازنگری نمایید.
2. حدالمقدور در جهت توسعه سبد محصول ویا خدمت گام بردارید.
3. ریسک هر سرمایه گذاری را شناسایی و محاسبه نمایید.
4. به سرمایه گذاری در موجودی انبار، ذخیره سازی کالای ساخته شده یا مواد اولیه بیاندیشید.
5. یک سبد ترکیبی شامل : ارز، رمز ارز، ریال، طلا، کالا و موجودی انبار تشکیل دهید.
6. مدیریت نقدینگی و دوره گردش کالا را به جدیت رصد نمایید.
7. به مولفه نقدشوندگی و امکان تغییر سبد دارایی در بازه زمانی کوتاه باندیشید.
8. به ایجاد و پیادهسازی ساختارهای زنجیره ارزش آنلاین، بالاخص فروش برخط فکر کنید.
9. به ایجاد ساختارهای مشترک تولید محصول یا خدمت با دیگران در زنجیره ارزش بیاندیشید.
10. شروعبهمذاکرهباطرفهایخارجیجهتانتقالتکنولوژیویاامکانسنجیتولیدمشترکنمایید.
11. در جهت توسعه حوزه محصولات و خدمات خود نمایندگی چند شرکت بین المللی را بپذیرید.

• مراجع:
• سایه انتخابات بر تصمیمهای سخت اقتصاد ١٤00 – فرشاد پرویزیان
• سه سناریوی رشد اقتصادی سال ۹۹ – دنیایاقتصاد
• اقتصاد ایران در ١٤00 – علیرضا صلواتی
• انتخابات و آینده اقتصاد کشور– داریوش قنبری
• اقتصاد ایران و فرصتهای سرمایه گذاری– سید مصطفی صفاری
• تحلیل شرایط پنج سال آینده کشور– مجتبی لشکر بلوکی
• پیشبینی صندوق بینالمللی پول از رشد اقتصادی جهان– ایرنا
• پیشبینی تغییرات بازار کار در پساکرونا– ایرنا
• پیشبینی وضعیت فاجعهبار نقدینگی در سال ١٤00 – تسنیم
• اقتصاد ایران سال ١٤00 چگونه خواهد بود؟– پیمان مولوی
• اقتصاد ایران 5 سال دیگر به شرایط قبل از کرونا برمیگردد!-کامران دادخواه
• راهکار برون رفت از رکود اقتصادی پسا کرونا در سال جهش تولید– لیلا کریمی